Tòa thành cổ ẩn mình nơi "xứ Đoài thương nhớ"

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 40 km, tọa lạc giữa thị xã Sơn Tây, sừng sững một tòa thành cổ được xây dựng bằng đá ong duy nhất ở Việt Nam. 

Thành cổ Sơn Tây được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 3 (tức năm 1822) tại tỉnh cũ Sơn Tây, có tổng diện tích 16 ha với các kiến trúc độc đáo như: tường thành bằng đá ong, 4 cổng thành xây bằng gạch cổ. Đây là một trong số ít tòa thành dưới thời Minh Mạng còn lại đến ngày nay, thành được xây dựng kiên cố để bảo vệ vùng đất phía tây bắc Thăng Long.

Từng là một phần của Xứ Đoài mây trắng, Thành cổ Sơn Tây có vị trí, vai trò rất quan trọng đối với Thăng Long về cả văn hóa, kinh tế và quân sự. Nơi đây là một vùng đất cổ, rộng lớn ở phía Tây kinh thành. Dưới thời Nguyễn, trong giai đoạn Pháp đánh ra Hà Nội, nơi này cũng từng oằn mình trong các cuộc chiến ác liệt. 

Năm 1883, bố chính Sơn Tây Nguyễn Văn Giáp cùng dân chúng trong thành đã giằng co với quân Pháp trong suốt 5 ngày. Nhưng cuối cùng, thành Sơn Tây thất thủ, Nguyễn Văn Giáp buộc phải rút lui để tổ chức lực lượng khởi nghĩa.

Trải qua gần 200 năm, chịu sự tàn phá của chiến tranh, sự bào mòn theo thời gian, thành cổ Sơn Tây đã không còn nguyên vẹn hình dáng như xưa. Tuy nhiên, tới với nơi đây, vẫn có nhiều điều thú vị để cho du khách khám phá. 

Ngày nay, khi tới thành cổ, ta sẽ thấy cửa chính nằm chếch bên trái lối vào. Cây bồ đề hàng trăm năm tuổi với rễ vươn chằng chịt bọc lấy lớp gạch nung tạo thành hợp thể vững chắc chống chọi với thời gian, mưa bão.
Kỳ đài nằm vững chãi ở giữa khuôn viên, với lá cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới. Cột cao 18m, chỉ đứng thứ hai sau cột cờ Hà Nội. 

Trong thành còn có hành cung và hai giếng vuông. Đặc biệt, điện Kính Thiên, từng là tòa nhà 5 gian hai chái, tám mái chồng diêm, nằm khoảng chính giữa thành, là nơi làm việc của các quan lại khi xưa.

Không biết bao nhiêu thăng trầm lịch sử đi qua, thành cổ Sơn Tây chỉ còn lại những bức tường thành, cửa Tiền, cửa Hậu, hai khẩu súng thần công và một số phế tích.

Thành cổ vẫn còn đó dù không còn trọn vẹn nhưng vẫn oai phong, cổ kính, thể hiện uy thế một thời kỳ lịch sử hào hùng của dân tộc. Hơn thế, đó còn là một di sản văn hóa quý báu để con cháu ngàn đời sau trân quý, gìn giữ.
Một điều đặc biệt khi đến với thành cổ, du khách không chỉ được tìm hiểu về lịch sử, và chìm đắm trong một không gian cổ xưa, mà còn như lạc bước vào một khu rừng nhỏ, với những lối đi được lát bằng đá ong, những loài chim líu lo trên cành cao.

Từ năm 1994, Thành cổ Sơn Tây đã được công nhận là Di tích lịch sử và kiến trúc.

Không khoác lên mình vẻ lạnh lùng xa cách của một di tích lịch sử hàng trăm năm trước, thành cổ Sơn Tây ngày nay hòa mình vào không khí và cuộc sống của người dân hiện đại nơi đây. Đối với người dân xứ Đoài cũ, thành cổ Sơn Tây vẫn luôn là một biểu tượng nhắc nhớ về ký ức lịch sử oai hùng. Nhưng đồng thời cũng là một nơi quen thuộc, thân thương, gắn bó với cuộc sống của nhiều thế hệ con người Sơn Tây.

Với vị trí quan trọng bên cạnh thủ đô suốt hàng nghìn năm qua, vùng đất từng là một phần của xứ Đoài trong lịch sử, ngày nay vẫn mang vẻ đẹp truyền thống của một vùng quê sơn thủy hữu tình, với những phong tục tập quán mang đậm bản sắc của người Việt cổ. Hơn thế vùng đất này là "một không gian văn hóa vật thể và phi vật thể" hết sức độc đáo, đa dạng và hấp dẫn. Là một lựa chọn du lịch lý tưởng cho nhiều du khách. Sự phát triển của nơi đây hứa hẹn sẽ còn ấn tượng hơn nữa trong tương lai.